SÖZCÜKTE (KELİMEDE) YAPI ÖZGÜN KONU ANLATIMI

SÖZCÜKTE YAPI

Sözcükte yapı, sözcüğü oluşturan kök,yapım ve çekim ekleri demektir.
Bir sözcüğün yapısı üç bölümde incelenir:

1-BASİT  SÖZCÜKLER


Yapım eki almamış veya başka bir kelime ile birleşmemiş sözcüklerdir.

  NOT: Çekim ekleri yeni sözcükler yapmadıkları için basit sözcükler, çekim eki alsa da basit sözcük olmaya devam eder.

Örn:
gideceklermiş (Bu kelime üç ek almış olmasına rağmen basittir. Çünkü yapım eki almamış ve ya başka bi kelime ile birleşmemiştir.)
Ses , ses – i – miz - i
yer, gök, su v.b. (basit ad)
güzel, sert v.b. (basit sıfat)
dal-,gör- v.b. (yalın eylem)

NOT: “ikili kök / ortak kök”, hem ad kökü hem de eylem kökü olarak kullanılabilen köklerdir:

Örn:“boya” ad kökü olduğu gibi “boya-” eylem köküdür.
“acı” ad kökü olduğu gibi “acı-” eylem köküdür.
*Sabahtan beri dolaşmaktan ayaklarım ağrıdı.
*Gençler köy meydanında neşeyle güreşti.
*Açıkta kalan süt ekşimişti.
*Koca evi, bir günde boyadılar.

Ancak, hem isim hem de fiil olarak kullanılan “yaz, yüz, yol” gibi sözcükler ikili kök değil “sesteş” tir.

2-TÜREMİŞ SÖZCÜKLER
En az bir yapım eki alarak, anlam değişmesine uğrayan  sözcüklerdir. Yapım eki almış olan köklere gövde denir.
Gövde kökle ilgili; ancak karışladığı varlık yönünden farklıdır.

Örn:
Uyku,boşluk, kalemlik, yolcu …(türemiş ad)
Olgunlaş-, oyna-, gülüş- … (türemiş eylem)
Yaylı, sulu, … (türemiş sıfat)

3-BİRLEŞİK SÖZCÜKLER

Birden çok sözcüğün birleşerek yeni bir  anlam oluşturmasıdır.
Birleşen kelimelerin bazen biri bazen de her ikisi anlamca değişikliğe uğrar.

Örn:
Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş, cumartesi, Yeşilırmak, (birleşik ad)
Açıkgöz, vurdumduymaz, uzun boylu adam, geniş bahçeli ev, boyu uzun adam (birleşik sıfat)
Konuşabilir, gelivermiş, bakakaldı, öleyazdım, yardım edelim, hasta olursun, gözden geçir, baş vurmuş (birleşik eylem)
Previous Post
Next Post
Related Posts

0 yorum:

Tanzimat Döneminde Roman