halk hikayeciliği, halk hikayesi anlatma geleneği, 9.sınıf edebiyat, halk hikayesi kahramanları, Ercişli Emrah ile Selvihan hikayesi,halk hikayesinin kaynakları
Halka açık alanlarda âşık olarak bilinen hikâye
anlatıcılarının
anlattıkları anonim hikâyelere halk hikâyesi denir. Bu hikâyeleri anlatma geleneğine de halk
hikâyeciliği denmektedir. Halk hikayelerinde kahramanlık ve aşk temaları işlenir.
Halk hikâyeleri çoğunlukla bazı
aşamalardan geçerek oluşmuştur. Bu aşamalar şunlardır: Önce hikâyeye konu olan olay ya da olaylar gerçekleşmiştir ve
bu olaylar sözlü gelenekle nesilden nesile aktarılırken hikâyelerin asıllarında bazı değişiklikler olmuş, asırlar geçtikçe bu hikâyelerin bazı bölümlerine
mâni, türkü gibi ezgili manzum parçalar eklenmiştir. Daha sonra saz
eşliğinde halk şiirleri oluşturan, okuyan ve hikâye anlatan kişiler yani âşıklar
bu hikâyeleri kendi üsluplarına göre derleyerek bunlara son
şekillerini vermişlerdir.
 |
| aşıklarıyla ünlü kars kalesinden kars fotoğrafı |
Halk hikayeleri kıraathane, köy odası, kahvehane gibi
halka açık yerlerde çoğunlukla gün battıktan sonra belli saatlerde anlatılır. Bu
hikâyelerin büyük bir çoğunluğu birkaç bölümden oluşmuştur. Bunun en önemli sebebi,
olay örgüsünün gerçekten birkaç bölüm tutacak denli uzun olması değil,
dinleyicilerin sonraki bölümlerde neler olacağını merak etmelerinin
sağlanması yani dinleyicilerdeki merak duygusunun kamçılanmasıdır.
Halk hikâyelerinde olay örgüleri genellikle aşk ve kahramanlık temaları etrafında gelişen
ve şekillenen bir çatışma ekseni üzerine inşa edilir. Bu çatışmada kişiler ya da kahramanlar çoğunlukla dost-düşman, sevgililer-arabozucular vb. şeklinde yer almıştır. Bu sebeple halk hikâyesindeki kişilerin, karakter değil, tip özelliği gösterdiği söylenebilir. Böylelikle hikayedeki kişiler ya hep iyidir ya da hep
kötüdür. Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre,
Arzu ile Kanber, Ercişli Emrah ile Selvihan aşk temalı hikâyelerin; Köroğlu, Eşref Bey, Salman Bey ve Lâtif Şah ise kahramanlık temalı hikâyelerin en
önemlileri olarak öne çıkar.
Halk hikâyelerindeki olaların geçtiği yerler (mekânlar) destan ve
masallardakine göre daha belirgin ve gerçekçiyken, modern öykü ve romandakilere
göre daha yüzeysel ve hayalî kalmaktadır. Aynı durum bu türlerdeki zaman kavramı için de geçerlidir.
Halk hikâyelerinde nesir (düzyazı) ve nazım (şiir şeklindeki parçalar) daha
doğrusu olay örgüsünün anlatılması ile türkü ve mâni söylenmesi iç içedir.
Hikâye anlatıcısı, yeri geldiğince olay
örgüsünü anlatmaya ara vererek hikayedeki kahramanların ağzından mâni ya da türkü
söyler.
Halk hikâyelerinde
günlük hayatta sıkça kullanılan kelime ve deyimlerle zenginleştirilmiş, yöresel
kullanımların yer aldığı yalın bir dil vardır.
Günümüz Türkiye’sinde halk hikâyesi anlatma geleneği bitme noktasına gelmiştir.
0 yorum: