Zamir (Adıl) Nedir?

Zamir Nedir? 

İsim olmamalarına rağmen cümle içinde, geçici olarak, bir ismin yerini tutan ve bir ismin gösterdiği bütün özellikleri gösteren
kelimelere veya eklere zamir (adıl) denir.

 

Örnek:

Kardeşim dün gece hastalanınca onu hastaneye götürdük?

     Ad                                             Zamir

 

ZAMİRLERİN ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ

 

İsim olmadıkları hâlde isim gibi kullanılan, isimlerin yerini tutan ve isimlerin alabildiği ekleri alan kelimelere zamir denir.

 

Zamirler kelime ve ek durumunda olmak üzere ikiye ayrılır.

 

A. Kelime Hâlindeki Zamirler

1. Kişi Zamirleri

2. İşaret Zamirleri

3. Belgisiz Zamirler

4. Soru Zamirleri

 

B. Ek Hâlindeki Zamirler

1. İlgi Zamiri

2. İyelik Zamirler

 

 

A. KELİME HÂLİNDEKİ ZAMİRLER

Sözcük durumundaki adıllar da kendi aralarında şahıs, gösterme, belgisiz ve soru olmak üzere dörde ayrılır.

 

1. Şahıs (Kişi) Zamirleri

Sadece insan (kişi) isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Sözü söyleyenle diğerlerini ayırmada kullanılır. Üç tekil, üç de çoğul olmak üzere altı şahıs zamiri vardır. Bunlara şahıs zamiri veya şahıs adılı da denir.

 

Bu zamirler; “ben, sen, o, biz, siz, onlar” dır.

                           TEKİL                 ÇOĞUL

“Size ben yardımcı olurum .”

“O, sana mesaj göndermiş.”

 

Şahıs zamirlerinin yerine kullanılabilen, ama esas olarak şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak cümledeki anlamı pekiştiren “kendi” zamiri vardır. Bu zamire “dönüşlülük” zamiri de denir.

Dönüşlülük zamirlerinin asıl görevi anlamı pekiştirmektir.

 

“Bu soruyu ben çözdüm.”

“Bu soruyu ben kendim çözdüm.”

2. İşaret (Gösterme) Zamirleri

 

İsimlerin yerini işaret yoluyla, göstererek tutan zamirlerdir.

 

Gösterme adılları tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. Asıl işaret zamirleri “bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar” dır.

 

“Bu, benden sana bir armağan.”

“Dün kapıda bıraktığım şey oydu.”

“Şunlar neden masanın üzerinde hâlâ.”

“Bunlar en sevdiğim kitaplarımdır.”

 

İşaret zamirleri varlıkların mesafesini belirtmek için kullanılır.

Yakında olan için : bu

Biraz uzakta olan için : şu

En uzakta olan veya o an ortamda bulunmayan için : o

işaret zamirleri kullanılır.

 

NOT: "O" ve "onlar" zamirleri hem işaret hem de şahıs zamiri olarak kullanılabilir. Karıştırmamak için; bu zamirler insan isimlerinin yerine kullanılırsa şahıs, insan dışındaki nesnelerin yerine kullanılırsa işaret zamiridir.

 

“O, yaz tatilinde amcasının yanına gidecek.”

“Onlar, bir zamanlar komşumuzdu.”

cümlelerindeki altı çizili zamirler insanların yerine kullanıldığından şahıs zamiri,

 

“Onu, dün masanın üzerinde unutmuşsun.”

“Onlar, oldukça pahalıydı.”

cümlelerindeki altı çizili zamirler, insan dışındaki nesneleri karşıladığı için işaret zamiridir.

 

3. Belgisiz Zamirler

İsimlerin yerini belli belirsiz, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Hangi varlığın yerini tuttukları açıkça belli değildir. Bunlara belirsizlik adılı da denir.

 

Başlıca belgisiz zamirler şunlardır:

 

“Bazısı, kimi, çoğu, hepsi, birkaçı, birçoğu, tümü, tamamı, herkes, hiçbiri, biri, falan, şey ...”

 

“Bana her şey seni hatırlatıyor.”

 “Biri dün seni sordu.”

 “Herkes bu kitabı okumalı.”

 “Öğrencilerin çoğu Türkçeyi sever.”

 

4. Soru Zamirleri

İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Esas soru zamirleri “kim” ve “ne” dir.
Bunun yanında soru bildiren diğer sözcükler de soru zamiri olarak kullanılabilir.

 

“Annen sana ne almış?”

 “Bu adam da kim?

 “Bu saate kadar nerede kaldın.”

 “Şimdi nereye gidiyoruz?”

 “Soruların kaçını çözmüş?”

 “Bu işi kime danışalım?”

 “Hanginiz bu soruyu çözecek.”

 

Soru zamiri olarak kullanılabilecek diğer sözcükler şunladır: “Nere, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, kimi, kaçı, kaçımız, hanginiz ...”

 

 B. EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER

 

 1. İyelik Zamirleri

İsimlere getirilerek, onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.

1. tekil - m

2. tekil - n

3. tekil - ı

1. çoğul - miz

2. çoğul - niz

3. çoğul - ları

 

“Okulumuz ana yolun kenarındadır.”

“Annesi güzellik salonu açmış.”

Kısacası, isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.

 

 

2. İlgi Zamiri

Cümlede daha önce geçmiş bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki “-ki” zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.

 

“Bizim evimiz sizinkinden eski.”

 “Ayşe'nin kitabı eski, seninki yeni"

 “Oğuz'un boyu kısa, benimki uzun"

cümlesindeki altı çizili sözcüklerdeki “-ki” eki ilgi zamiridir.

 

YAPI BAKIMINDAN ZAMİRLER (ÖZET)

 Yapı bakımından zamirler dörde ayrılır:

 

1. Basit Zamirler

 

Kök hâlindeki zamirlerdir:

 

Örnek: Ben, sen, o, biz, siz, onlar, bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, hepsi, çoğu, birisi, hangisi, kaçı, bazısı...

 

 

2. Birleşik Zamirler

 

Birden fazla kelimeden  oluşan zamirlerdir.

 

Örnek: Hiçbiri, birtakımı...

 

 

3. Öbekleşmiş Zamirler

 

Birden fazla kelimenin değişik yollarla öbekleşerek oluşturdukları zamirlerdir.

 

Örnek: Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, herhangi biri, ne kadarı...

zamir nedir