ZARFLAR (BELİRTEÇLER)

Zarf (Belirteç) Nedir?

 Fiillerin veya fiilimsilerin anlamlarını durum, zaman, miktar, yer-yön ve soru bakımlarından belirten kelimelere

"zarf" (belirteç) denir.

Asıl görevleri eylemleri yer, yön, durum, miktar, soru yönlerinden nitelemektir.

*İki gün önce seni aramıştı. (zaman) 

*Geri dönmeyiniz. (yer-yön) 

*Onlardan kolay kurtuldu. (durum) 

*Derslerine az çalışıyorsun. (azlık-çokluk) 

*Bu acıya yürek nasıl dayansın? (soru)

Zarflar beş başlık altında incelenir.

Zarf çeşitleri:

1.DURUM (HÂL) ZARFLARI:  

Fiilleri veya fiilimsileri, nitelik, sebep, kesinlik, olasılık, yineleme, yaklaşıklık gibi anlamlarla belirten zarflardır.  

Eyleme sorulan “nasıl, ne şekilde” sorularının yanıtıdır. 

Eylemin nasıl yapıldığını ve ne durumda olduğunu belirtir.

*Aynaya bakıp katıla katıla güldü. 

*Çocuk bize böyle anlattı. 

*Aptalca konuşma, kızarım! 

*Koşarak yanımızan uzaklaştı.

2.ZAMAN ZARFLARI:
Eylemin zamanını belirtirler. 

Eyleme sorulan “ne zaman, ne zamandan beri,ne zamana kadar ” sorularının yanıtıdır. 

Eylemin zamanını sınırlandırırlar.

*Akşam bize geldiler.

*İşim henüz bitmedi. 

*Bu sorunu sonra konuşuruz. 

*Eskiden buralara gelirdik.

*Ödevlerimi daha yapmadım.

 UYARI: Bazı zaman anlamlı sözcükler belirtme durum ekini alırsa adlaşırlar.

 Ne sabahı göreyim,ne sabah görüneyim. (Altı çizili sözcük artık isimdir)

3.AZLIK-ÇOKLUK (MİKTAR) ZARFLARI:

Eylemlerin, sıfatların veya görevce kendisine benzeyen sözcüklerin (zarfların) miktarını, derecesini, ölçüsünü belirtirler. Miktarlarını kısar, sınırlar, arttırır.  Eyleme, sıfata veya zarfa sorulan “ne kadar” sorusunun yanıtıdır.

 

*Bu sınava daha çok çalışmalısınız.

*Koşmayı çok seviyorum.

*Biraz daha sabret.

*İki metre kadar atladı.

Sıfatlarda sıfatın önüne gelerek sıfatın azlık-çokluğunu, derecesini belirtir.

*Tüy kadar hafif çocuk. (eşitlik)

*Çok güzel insan. (aşırılık)

*Pek güzel insan. (aşırılık)

*Daha çok, pek çok güzel insan. (aşırılık)

*En sevimli hayvan. (en üstünlük)

UYARI:Bazı nicelik zarflarını sayı sıfatları ile karıştırmamak gerekir.

*Çok insan bu işin peşinde.

UYARI: “Daha” sözcüğü bir fiilin önünde olduğunda zaman zarfı, kendi gibi zarf olan bir sözcüğün önünde olduğunda ölçü-miktar zarfı olur.

 

*Daha iyi bir insanı bulabilmek için daha evlenmemiş. (İlki ölçü-miktar zarfı, ikincisi zaman zarfı)

4.YER-YÖN ZARFLARI:

Eylemin yerini yönünü belirtirler.Genelde kullanılanlar: “yukarı, aşağı, ileri, geri, içeri, dışarı, öte, beri…”

Fiile ya da fiilimsiye sorulan "ne yöne, nereye" sorularının cevabıdır.

 *Bir anda ileri atıldı.

*Öte git.

*İçeri buyurun.

*Geri çekilin.

Yer-Yön bildiren zarflar ismin hâl eklerini veya herhangi bir çekim ekini almaz.Bu eklerden birini aldığı takdirde ya başka bir zarf çeşidi olur ya da isimleşir.

* Bu konuyu ileride konuşuruz. ( Yer-Yön zarfı olan "ileri" kelimesi hâl eki alarak zaman zarfı olmuştur.)

* Dışarıda bir gütrültü hasıl oldu. ( Burada ise yer-yön zarfı olan "dışarı" kelimesi hâl eki alarak isme dönüşmüştür.)

UYARI:Bazı yer-yön zarflarını işaret sıfatları ile karıştırmamak gerekir.

*Aşağı mahalleyle yarın maçımız var. 

 

5.SORU ZARFLARI:

Eylemleri soru yoluyla belirten ve gördüğümüz diğer zarfları buldurmaya yarayan sözcüklerdir.Soru eyleme sorulur.

*Buraya nasıl gelebildin?

*Niçin büyüklerini dinlemiyorsun?

*Babanlar ne zaman geri dönecek?

UYARI: “Ne” soru sözcüğü cümle içinde soru sıfatı ve soru zamiri olarak kullanılacağı gibi soru zarfı da olabilir.

 

*O karanlık evin içinde ne gördün?(Zamir)

*Hiçbir şey olmamış gibi ne gülüyorsun?(Zarf)

*Seninle ne konuda konuşacakmış?(Sıfat)

ZARFLAR İLE İLGİLİ UYARILAR

 

-Türkçede kesinlik anlamı taşıyan “şüphesiz, elbette, mutlaka, asla, kuşkusuz” gibi sözcükler, bu anlamlarla eylemi pekiştirdiğinde kesinlik zarfı oluşturur.

 

Örnek: 

Doğacaktır, elbet sana vadettiği günler Hakk’ın.

Bana bir daha asla böyle bakma!

Şüphesiz bütün konuşulanları anlıyor.

 

 

-Fiil ve fiillere tekrar anlamı veren, onların yinelendiğini gösteren “tekrar, bir daha, gene, sık sık, çoğu kez, arada bir, bazen, yine” gibi sözcükler cümlede yineleme zarfı olur.

 

Örnek:

Bu konuyu tekrar anlatmalıyız.

Kar yine her yeri beyaza bürüdü.

Çocuk ikide bir olmadık şeyler istiyordu.

 

 

-Fiile olasılık anlamı katan “belki, herhalde..” sözcükleri cümlede olasılık zarfı olur.

 

Örnek:

Belki yarın, belki de yarından sonra gelir.

Herhalde bizi hiç dinlemedin.

 

 

-Fiilii zaman ve nicelik yönünden sınırlayan “artık, ancak, yalnız” sözcükleri sınırlama zarfı adını alır.

 

Örnek:

Artık bu işlerle uğraşamıyorum.

Bu işi ancak on gün sonra bitirebilirim.

Beni yalnız o anladı.

 

 

-Genellikle bir soruya karşılık olarak kullanılan “evet, hayır” sözcükleri onaylama zarfı adını alır.

 

Örnek:

-  Benimle gelir misin?

-  Evet.

-  Bu sınava sen de girecek misin?

-  Hayır.